ŞEFFAF KÜRE: ATMOSFER

Yer çekiminin etkisiyle oluşan, dünyayı çepeçevre saran ve canlılara hayat veren gazlardan oluşan hava küreye atmosfer denir.

Atmosferdeki gazları;

·        Havada her zaman bulunan ve miktarı değişmeyen gazlar(%78 azot,%21 oksijen, %1 argon, neon, helyum gibi asal gazlar)

·        Havada her zaman bulunan ancak miktarı yere ve zamana göre değişen gazlar (karbondioksit, su buharı) şeklinde gruplamak mümkündür.

 Atmosferdeki su buharı ise su kaynakları ve sıcaklığa göre değişiklik gösterir. Su buharı iklim olayları üzerinde etkilidir.

Atmosferin Faydaları

1.     Canlıların yaşayabilmesi için elverişli bir ortam oluşturur.

2.     Koruyucu özelliğe sahiptir.

-Dünya’nın aşırı ısınması ve soğumasını engeller.

-Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller.

-Meteorların parçalanmasını sağlayarak bütün olarak yere düşmesini engeller.

-Güneşten gelen zararlı ışınları tutar.

3.     Güneş ışınlarını dağıtarak gölge yerlerin tam karanlık olmasını engeller.

4.     İklim olaylarının yaşanmasını sağlar.

5.     Seslerin iletilmesini sağlar.

6.     Gökyüzünün aydınlık görünmesini sağlar.

Atmosferin Katmanları

Atmosfer fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre belirli katmanlara ayrılmıştır.

1.     Ekzosfer

-Atmosferin en dış katmanıdır.

-Sınırı kesin olarak belli değildir, fakat 10.000 km. ye kadar çıktığı tahmin edilmektedir.

-Yer çekimi az olduğundan gazlar seyrektir.

-Yapay uydular bu katmanda bulunur.

2.     İyonosfer

-Gazlar iyon halinde bulunur.

-Bu yüzden radyo dalgaları çok iyi iletilir.

-Sıcaklık çok yüksektir.

3.     Mezosfer (Şemosfer)

-Göktaşlarının yanarak parçalandığı katmandır.

4.     Stratosfer

-Yatay yönlü hava hareketleri görülür. Üst sınırında bulunan ozon tabakası, güneşten gelen ve canlılar için zararlı olan mor ötesi (ultraviyole) gibi ışınları tutar.

5.     Traposfer

-Atmosferdeki gazların %75 i bu katmanda yer alır.

-Hava olaylarının meydana geldiği katmandır. Sebebi su buharının sadece bu katmanda bulunmasıdır.

-Troposferin kalınlığı ekvator üzerinde 16 km iken, kutuplar üzerinde  9  km dir.

-Canlı hayatı üzerinde en fazla etkiye sahip olan katmandır.

Hava Durumu ve İklim

Bir yerde kısa süre içerisinde (haftalık-aylık) görülen meteorolojik olaylara hava durumu, bir yerden sıcaklık, rüzgar, yağış gibi atmosfer olaylarının uzun yıllar boyunca göstermiş olduğu ortalama duruma ise iklim denir.

Hava durumunu inceleyen bilim dalına meteoroloji, iklimi inceleyen bilim dalına ise klimatoloji denir.

İklimin Etkileri

-İnsanların,

-Fiziki çevrenin.

İKLİMİN TEMEL ELEMANI: SICAKLIK

Bir cismin kütlesi içinde sahip olduğu enerjinin toplam miktarına ısı denir.

Moleküllerdeki enerji artışı ise onların kinetik enerjisini yani titreşimini arttırmaktadır. Bu artan molekül titreşimlerin dalgalar halinde çevreye yaptığı etkiye sıcaklık denir.

YERYÜZÜNDE SICAKLIK DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1.     Güneş Işınlarının Yere Düşme Açısı

-Dünya’nın Şekli (Enlem)

-Yer’in Eksen Eğikliği ve Hareketi (Mevsimler)

-Yer’in Günlük Hareketi

-Bakı ve Eğim

2.     Güneşlenme Süresi

3.     Yükselti

4.     Kara ve Denizlerin Dağılışı

5.     Nemlilik

6.     Okyanus Akıntıları

7.     Rüzgarlar

8.     Bitki Örtüsü

AĞIR AMA HİSSETMEDİĞİMİZ YÜK: BASINÇ

Basıncı Etkileyen Faktörler

1.     Sıcaklık

2.     Yükselti

3.     Yerçekimi

4.     Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Hareketi

RÜZGARLAR

Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru olan yatay yönlü hava hareketlerine rüzgar denir.

Rüzgarın hızı anamometre ile ölçülür.

Rüzgarın Hızını Etkileyen Faktörler

1.     Basınç Farkı

2.     Basınç Merkezleri Arasındaki Mesafe

3.     Dünya’nın Günlük Hareketi

4.     Sürtünme(yerşekilleri-bitki örtüsü)

Rüzgar Çeşitleri

1.     Sürekli Rüzgarlar

-Alize rüzgarları

-Batı rüzgarları

-Kutup rüzgarları

2.     Mevsimlik Rüzgarlar

-Muson rüzgarları(yaz-kış)

3.     Yerel Rüzgarlar(sıcak-soğuk)

-Meltem rüzgarları

-Kara ve deniz meltemi

-Dağ-vadi meltemi

NEMİN YAĞIŞA DÖNÜŞÜMÜ

Havadaki su buharına nem denir.

Havadaki nem higrometre ile ölçülür.

Atmosferdeki nem üç şekilde ifade edilir.

1.     Mutlak Nem

2.     Maksimum Nem

3.     Bağıl (nisbi,oransal) nem

1.     BULUTLAR

Dikey hava hareketlerindeki soğumanın etkisiyle yerden yüksekte havanın yoğunlaşması sonucunda buhar oluşur.

-Alçak Bulutlar(Stratüs)

-Orta Bulutlar(Kümülüs)

-Yüksek Bulutlar(Sirüs)

2.     SİS

3.     ÇİY

4.     KIRAĞI

5.     KIRÇ

6.     YAĞMUR

7.     KAR

8.     DOLU